پاییز سال ۸۹ بود که ‘منوچهر متکی’، وزیر خارجه وقت ایران، در دیداری با همتای گرجی خود،‌ تفاهم‌نامه ای را برای لغو روادید میان دو کشور امضا کرد. گرجستان که رابطه فرهنگی و تاریخی چند صد ساله با ایران دارد،‌ حال فرصتی شده است برای ایرانیانی که در پی گشت و گذار و یا سکنی گزیدن در کشوری دیگر جز خانه خود بوده اند.

در مقایسه با دو سال پیش، با پرسه ای کوتاه در تفلیس پایتخت گرجستان، به حضور پررنگ ایرانی ها می توان پی برد. چه گردشگرانی که در گروه‌هایی چندین نفره از اماکن دیدنی شهر بازدید می کنند و چه مغازه ها و شرکت های بیشماری که در جای جای شهر با تابلوهایی به زبان فارسی، در حال خودنمایی هستند.

‘سارا قاضی’ یکی از همین ایرانیان است. او حدود یک سال است در تفلیس زندگی و مجله ای به نام ‘آریانا’ را اداره می کند. او به همراه خانواده خود در حوزه تبلیغات و چاپ فعالیت دارد.

سارا قاضی، بر این باور است که برای ایرانی هایی که قصد خروج از کشور را دارند، شاید بیشتر از زبان و فرهنگ و جغرافیا، این تسهیلات رفت وآمد و اقامت بوده که آنها را روانه گرجستان کرده است: «سالیان سال است که مردم ایران به دلیل سختی هایی که در ایران وجود دارد، به دنبال پیدا کردن خانه ای برای خود هستند.»

او می افزاید: «‌در مقاطع مختلف زمانی، این مهاجرت به جاهای مختلف صورت گرفته است. شاید سی سال پیش بیشترین مهاجرت به آمریکا بود و بعد از آن به اروپا. هر چه قدر شرایط برای مهاجرت ایرانی ها سخت تر شد،‌ باز کشورهای جدیدتری پیدا شدند. دبی مقصد بعدی بود. شرایط سخت شد،‌ راه مالزی و ترکیه باز شد. درنهایت نیز گرجستان؛ با توجه به اینکه در دو سه سال اخیر شرایط ویزا ساده شد و ایرانی ها می توانستند به این کشور بیایند و با ثبت شرکت، توانستند اقامت بگیرند، مردم به گرجستان رو آوردند.»

‘گیورگی لوبژانیدزه’ از جمله ایران‌شناسان گرجی است که با ایران و ایرانی ها روابط بسیار نزدیکی دارد. او در دو دهه اخیر سفرهای متعددی به ایران کرده و با برخی از ایرانی های ساکن تفلیس نیز آشناست. گیورگی لوبژانیدزه، از حضور ایرانیان در گرجستان خرسند است و از گروهی از ایرانیان می گوید که گرد هم آمده و تلاش دارند تا فرهنگ و ادبیات ایران را نیز با گرجی ها شریک شوند و از آنها و فرهنگشان بشنوند. به عنوان مثال مجله آریانا تا کنون تلاش داشته تا برخی از مراسم ایرانی چون شب یلدا و چهارشنبه سوری را در تفلیس برگزار کند یا جلسه شب شعر با حضور ایرانیان و گرجی‌ها برگزار کند.

اما ‘گیورگی لوبژانیدزه’ در عین حال مشکلاتی از حضور ایرانیان را نیز یاد آور می شود: «مشکل اصلی فکر می کنم این باشد که یک عده ای که از ایران می آیند،‌ رفتارشان در شان آن چیزی که ما از فرهنگ ایرانی می شناسیم نیست. بعضی اوقات رفتارهایی از ایشان سر می زند که مردم گرجستان، ایرانی ها را از زاویه بهترشان نمی بینند. مثلا در هر هتل گرجی که بروید، متاسفانه در آنجا نوشته های فارسی به چشمتان می خورد که لطفا فضا را کثیف نکنید یا خراب کاری نکنید.»

در کنار این صحبت ها در تفلیس شنیده می شود که صدها ایرانی در گرجستان شرکتهایی ثبت کرده اند که تنها تعداد بسیار اندکی از آنها فعال است. در سال‌های اخیر روند معمول در گرجستان اینچنین بود که خارجی ها با ورود به این کشور و ثبت یک شرکت و بازکردن حساب بانکی می توانستند مجوز اقامت در این کشور را کسب کنند. اما این روزها حضور ایرانی ها در گرجستان با مشکلاتی نیز مواجه شده است.

در ماه‌های گذشته برخی خبرها حاکی از آن بود که دولت جدید گرجستان، پس از روی کار آمدن،‌ احتمالا موضوع لغو روادید را بررسی خواهد کرد. اگرچه این تنها منحصر به ایران نمی شود. چرا که دولت گرجستان استدلال می کند که بسیاری از تفاهمنامه‌هایی که دولت ‘میخاییل ساکاشویلی’ با کشورهای متعدد امضا کرده، یک جانبه است و تسهیلاتی برای اتباع گرجستان در پی ندارد. اگر چه تصمیم رسمی دراین باره اتخاذ نشده اما برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که در هفته های اخیر برخی ایرانی‌ها برای دریافت اجازه اقامت در گرجستان با مشکل مواجه شده اند.

یک فعال اقتصادی در این‌ باره می گوید: «قاعدتا وقتی کسی در یک کشور فعالیت اقتصادی دارد، از لحاظ رفت و آمد نباید حداقل برای مدت مشخصی مشکل داشته باشد. من قرار بود حدود دو ماه پیش کارت اقامت دریافت کنم. مشکلی هم نبود. وقتی به دفتر مربوطه مراجعه کردم، به من آخرین لحظه گفتند نمی توانیم به شما اقامت بدهیم. البته این زمانی بود که بمب گذاری در بوستون اتفاق افتاده بود و بعد از کمی پرس و جو از اطرافیان متوجه شدم سختگیری هایی برای ایرانی ها در کار است، چرا که آمریکا از دولت گرجستان خواسته که اقامت دادن به ایرانی ها را کاهش دهد یا متوقف کند.» حال بدون دریافت اجازه اقامت، این فعال اقتصادی، باید هر ۴۵ روز یکبار، برای تمدید زمان سکونت خود در گرجستان، از این کشور خارج شود.

در همین حال روز جمعه ۳۱ خرداد ‘تئا تسولوکیانی’ وزیر دادگستری گرجستان، از توقیف شدن حدود ۱۵۰ حساب بانکی ایرانی ها خبر داد. اقدامی که این مقام گرجستان می‌گوید، در راستای تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد انجام شده است.

‘تیموراز آنتِلاوا’، مدیر بخش حقوق بین الملل در وزارت دادگستری گرجستان درباره خبر توقیف حساب بانکی ایرانی‌ها می گوید که این موضوع تازه ای نیست و این روند برای رعایت تحریم‌های سازمان ملل در طول سالهای اخیر وجود داشته است.

‘تیموراز آنتلاوا’ که مدیریت گروه بررسی نحوه اجرای تحریم های سازمان ملل را نیز بر عهده دارد، در عین حال یادآوری می کند: « شیوه نظارت ما بررسی موردی بر مبنای افراد حقیقی یا حقوقی و گروه هایی است که تحریم های سازمان ملل بر آنها اعمال شده و شامل گروه بزرگتر ایرانی های ساکن گرجستان نمی شود. بدین معنی که صرف حضور در گرجستان، دلیل بر نقض تحریم‌ها نیست. هر چه مردم بیشتر در این زمینه بدانند، حدس و گمانه زنی دراین رابطه کاهش می یابد.»

البته ایرانی های مقیم گرجستان شاید نظر دیگری دراین زمینه داشته باشند و نگرانی آن‌ها از تحولات جدید پابرجاست. تحریم های بین المللی علیه ایران، به دلیل برنامه هسته ای اش تنها به شورای امنیت ختم نمی شود، و تحریم های یکجانبه ای هم از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا بر تهران اعمال شده که در برخی نهادهای خصوصی از جمله بانک های برخی کشورها، نتایج آن محسوس است.

این روزها در تفلیس شنیده می شود که برخی بانک ها برای افتتاح حساب، از ایرانی ها مبلغ ۵۰ هزار لاری، معادل ۳۰ هزار دلار سپرده می خواهند. مبلغی که سارا قاضی در تفلیس می گوید مهیا کردن آن کار هر کسی نیست: «مردم عادی ای که با سرمایه ای که برای خود جمع کرده اند و به دنبال آن خانه هستند،‌ با خانواده و بچه هایشان با هزار امید و آرزو می ‌آیند، برای این افراد واقعا سخت می شود. ولی گروه یا افراد خاصی که این مبالغ برایشان مبالغی نیست، خیلی راحت ادامه می دهند،‌ به همان صورتی که تا به حال بوده،‌ سرمایه گذاری می کنند، حساب بانکی باز می کنند، و هر کاری که تا به حال می کردند، به همان صورت ادامه خواهند داد.»

حال باید دید این روند به کجا می انجامد. آیا همچنان گرجستان مقصدی امن برای فعالیت های اقتصادی ایرانی ها خواهد بود،‌ یا اینکه آنها در پی یافتن کشوری تازه برای آغاز زندگی ای جدید خواهند رفت.

منبع: رادیو آزادی، هانا کاویانی